Saturday, November 29, 2014

గొడ్డుటావు బిదుక గుండ గొంపోయిన

గొడ్డుటావు బిదుక గుండ గొంపోయిన
బండ్ల నూడదన్ను బాలనిడదు
లోభివాని నడుగ లాభంబు లేదయా
విశ్వదాభిరామ వినురవేమ

భావం:
పాలు పిండాలని గొడ్డుటావు వద్దకి పోతే అది పాలివ్వదు. సరికదా పళ్ళూడేటట్టు తంతుంది. లోభిని యాచిస్తే ప్రయోజనం సున్న. ఇచ్చేవానిదగ్గర ఈయనివాడు ఉంటే ఇచ్చేవానిని కూడా ఇవ్వనివ్వడు. అంటారు. దానం చేయకపోగా దానం అడిగినవారి ఇబ్బందులపాలు చేసేవారుంటారు. అని పద్యంలోని భావం.
అర్థాలు:
గొడ్డు+ఆవును=ఈతవేయని ఆవుని, పిదుకన్=పాలుపిండడానికి, కుండన్=కుండను, కొంపోయినన్=తీసుకొనిపోతే, లోభి=పిసినారి.

Thursday, November 13, 2014

కోపమునను ఘనత కొంచెమైపోవును

కోపమునను ఘనత కొంచెమైపోవును
కోపమునను గుణము కొరతపడును
కోపమునను బ్రతుకు కొంచెమైపోవును
విశ్వదాభిరామ వినుర వేమ

భావం:
కోపం వల్ల గొప్పదనం, మంచి నడవడిక తగ్గుతాయి. జీవనం కూడా దుర్భర మవుతుంది. కీర్తి, గుణం, జీవనం ఈ మూడు కోపకారణంగా దిగజారిపోతాయి. మంచితనం మృగ్యం అయపోయ ఎదుటివారికి చెడు చేయాలనే ఆలోచన్లు కలుగుతాయ. దురాలోచనలవల్ల నడత చెడుతుంది. స్నేహితులు శత్రువులు అవుతారు. ఇన్ని చెడులక్షణాలకు కారణం కోపం కనుక దానిని నిగ్రహించుకోవాలి.
అర్థాలు:
కోపము=కోపం చేత, ఘనత=గొప్పతనం, కొంచెం+అయిపోవును=క్షీణించును, బ్రతుకు=జీవనం, కొంచెము+అయిపోవును=దిగజారిపోవును.

Monday, November 10, 2014

కంకరభట్టనంగ కాషాయములు గట్టి

కంకరభట్టనంగ కాషాయములు గట్టి
కొలిచె ధర్మరాజు కోరి విరటు
కాలకర్మగతులు కనిపెట్టవలె నయా
విశ్వదాభిరామ వినురవేమ

భావం: 
కాలంకర్మం కలిసిరాక వక్రిస్తే ధర్మరాజంతవాడు కావి గుడ్డలు కట్టి కంకుభట్టునే పేరుతో విరాటరాజు పంచచేరి వూడిగం చేయవలసివచ్చింది. కాలం కలసిరాకపోయనా, చేసేపని కలిసి అనుకొన్నట్టు రాకపోయనా విఫల ప్రయత్నం అని నిరాశ చెంది ప్రయత్నం వదలకుండా తిరిగి ప్రయత్నం చేస్తూనే ఉండాలి అని భావం.

అర్థాలు:
కషాయములు+కట్టి=సన్న్యాసం దాల్చి, కంకుభట్టు+ అనన్+కన్=కంకుభట్టు అనే పేరుతో, విరటున్=విరాటరాజుని, కోరి =బుద్ధిపూర్వకంగా, కొలిచెన్=సేవించాడు, కాలకర్మగతులు=కాలగమనాన్ని కర్మరీతిని , కనిపెట్టవలెన్+ఆయా= గమనించాలి సుమా.

Friday, November 7, 2014

గంగ పారుచుండు గదలిని గతితోడ

గంగ పారుచుండు గదలిని గతితోడ
మురికి వాగుపారు మ్రోత తోడ
నధికుడోర్చునట్టు అధము డోర్వగలేడు
విశ్వదాభిరామ వినురవేమ

భావం:
గంగానది నెమ్మదిగా పారుతుంది. మురికి వాగు గలగల శబ్దంతో పారుతుంది. అధికుడు ఆర్భాటం చేయడు. అల్పుడు చేయకుండా మానడు. దుర్జన పద్దతి అంతా విచిత్రంగా చేసేది తక్కువగాను, ఆర్భాటాలు ఎక్కువగానుంటాయి. కానీ సజ్జనులు చేసేపని ప్రశాంతంగా నలుగురి ఉపయోగపడేవిధంగా ఉంటుంది.

అర్థాలు:
కదలని గతితోడన్=నెమ్మదిగా, పారుచు+ ఉండున్= పారుతుంది,, మురికి+వాగు=మురికి నీటి వంక, మ్రోత+తోడన్= గలగలమంటూ, అధముడు=నీచుడు, ఓర్చు+అట్లు=సహించునట్లు, అధికుడు=గొప్పవాడు.

గుహలలోన జొచ్చి గురువుల వెదకంగ

గుహలలోన జొచ్చి గురువుల వెదకంగ
క్రూర మృగ మొకండు తారసిలిన
ముక్తి మార్గమదియె ముందుగా జూపురా
విశ్వదాభిరామ వినుర వేమ

భావం:
గురువులు కొరకై కొండగుహల్ని వెదకడానికి వెళ్తే అక్కడ ఒక్కోసారి క్రూరమృగాలు కనిపించి వెదకబోయినవారిని మింగ్రివేస్తాయి. అనగా గురువులమని చెప్పుతూ అమాయకులను మోసగించే వారు ఈ లోకంలో ఉన్నారు అని, వారినుంచివివేకంతో దూరంగా జరగమని వేమన చెప్తాడు.
అర్థాలు:
గుహలు=కొండగుహలు, చొచ్చి= ప్రవేశించి, క్రూరమృగం=పులి లాంటి జంతువు, తారసిల్లన్= ఎదురుపడితే, ముక్తిమార్గాన్ని=మోక్షమార్గాన్ని, చూపురా=చూపుతుంది.

చదువులందు పాడిమొదలవులందును,స్ర్తిల

చదువులందు పాడిమొదలవులందును,స్ర్తిల
పెదవులందు రాజ్య పదవులందు
నాశలుడిగినట్టి అయ్యలు ముక్తులు
విశ్వదాభిరామ వినురవేమ

భావం:
చదువులు, అంటే పాండిత్యం మీద మక్కువ, పాడియావులు అనగా సంపద మీద ఆసక్తి, యువతులు అనగా భోగాసక్తి, రాజపదవులు అనగా కీర్తి కాంక్షలపై మోజు ఇలాంటివన్నింటిని మీద ఆశలు వదిలేస్తేనే నిజమైన విరాగులు అవుతారు. విషయం ఉంటే విషయాసక్తి ఉంటుంది. ఆ విషయాలే లేకపోతే ఇక ఆసక్తి చోటు ఉండదు గదా.

అర్థాలు:
చదువులందున్=విద్యల్లో, పాడిమొదవులు=పాడియావులు, రాజ్య పదవులందు= రాజ్యాధికారం, ఆశలు=కోర్కెలు, ఉడిగిన+అట్టి= అణగారి పోయినట్టి అయ్యలు= ఆర్యులు, ముక్తులు=నిజమైన విరాగులు

చంపదగిద యెట్టి శత్రువు తన చేత

చంపదగిద యెట్టి శత్రువు తన చేత
చిక్కెనేని కీడుసేయరాదు
పొసగ మేలు సేసి పొమ్మనుటే చాలు
విశ్వదాభిరామ వినుర వేమ

భావం:
చంపదగిన విరోధి తనకు చేత చిక్కినా వానికి అపకారం చేయకుండా మేలు చేసి పంపటమే మంచిలక్షణం. అనగా ఉపకారికి ఉపకారం చేయకుండా అపకారికి కూడా వీలైనంతగా మేలు చేయాలని వేమన భావం. ఈ మేలు ను చేసేటపుడు పాత్ర యెరిగి చేయాలి. అసమర్థులకు, అన్యాయం చేసేవారికి మేలు చేసినందువల్ల పెద్ద ప్రయోజనం ఉండదు.
అర్థాలు:
చంపన్+తగిన+అట్టి=చంపవలసినటువంటి , శత్రువు= విరోధి, పొసగన్=తగినట్లు, మేలు+చేసి=మంచి చేసి, పొమ్ము+అనుల+ఎ= సాగనంపుటయే, చాలు=తగును.

చాకి కోకలుతికి చీకాకు పడజేసం

చాకి కోకలుతికి చీకాకు పడజేసం
మయిల పుచ్చి లెస్సమడచినట్లు
బుద్ధి చెప్పువాడుగ్రుద్దిన మేలయా
విశ్వదాభిరామ వినుర వేమ

భావం:
బట్టలకంటిన మురికి బాగా ఉతికి చాకివాడు చక్కగా ముడుపులు కడతాడు. అట్లే బుద్ధి నేర్పే అయ్య శిష్యుల్ని శిక్షిస్తాడు, మంచిదారిలో పెడతాడు. మనసుకు అంటిన మురికి వదిలించుకోవాలి. దానికి గురువులు కావాలి. గురువులు చెప్పినరీతి కష్టంగా ఉన్న ఇష్టంగా సాధనచేస్తే మంచిఫలితం వస్తుంది.
అర్థాలు:
చాకి=చాకలి, కోకలు=బట్టలు, చీకాకు పడన్+చేసి=చిందరవందర చేసి, మైల తీసి=మురికిని పోగొట్టి లెస్స= చక్కగా, బుద్ధిచెప్పువాడు=మంచి చెడ్డలు నేర్పేగురువు, గ్రుద్దినన్ +మేలు=శిక్షించుట మంచిదే కదా.

టక్కురులను గూడి యెక్కసక్కెములాడ

టక్కురులను గూడి యెక్కసక్కెములాడ
నిక్కమైన ఘనుని నీతి చెడును
ఉల్లితోట బెరుగు మల్లె మొక్క కరణి
విశ్వదాభిరామ వినురవేమ

భావం: మంచివాడు చెడ్డవారితో కలిసి ఇతరుల్ని వికటంగా గేలిచేస్తే అతని గొప్పదనం కాస్త మంట కలుస్తుంది. ఉల్లితోటలో మల్లెమొగ్గ ఉంటే దాని వాసన నశిస్తుంది కదా. చెడ్డవారితో సాంగత్యం చేస్తే వారి దుర్గుణాలన్నీ మంచివారికీ వస్తాయ. అందుకనే దుష్టులకు దూరంగా ఉండుమని చెప్తారు.

అర్థాలు:
టక్కరులు = చెడ్డవారు,
కూడి = కలిసి,
ఎక్క సక్కెములు = వికారపు మాటలు,
నిక్కము + అయనఘనుని = నిజాయతి గల వారి యొక్క,
నీతి=నడవడి,
చెడును = పాడవుతుంది,
 పెరుగు = ఎదుగుతున్నై
మల్లెమొగ్గ కరణి = మల్లెమొగ్గ మాదిరి.