మర్మము పరులకు దెలుపకు- కుమార

మర్మము పరులకు దెలుపకు
దుర్మార్గుల చెంత నెపుడు దూఱకు మిల దు
ష్కర్మముల జేయ నొల్లకు ;
నిర్మల మతినుంట లెస్స నిజము కుమారా!

భావం - ఓ కుమారా! నీ రహస్యములెప్పుడూ ఇతరులకు తెలియజేయవద్దు. దుర్మార్గులతో స్నేహము చేయవద్దు. ఈ భూమియందు చెడ్డపనులను చేయుట మానుకో. స్వచ్చమైన మంచి బుద్ధితో ఉండుటయే మంచిదని తెలుసుకో.

ఎప్పుడు సంపద కలిగిన-సుమతీ

ఎప్పుడు సంపద కలిగిన
నప్పుడు బంధువులు వత్తు రది యెట్లన్నన్‌
తెప్పలుగ జెఱువు నిండిన
గప్పలు పదివేలు చేరు గదరా సుమతీ.

భావం- చరువులో నిండా నీరు చేరినపుడు వేల కొలది కప్పలు ఎలా అయితే చేరునో అలాగే సంపద కలిగినపుడు భందువులు కూడా అలానే చేరును.

చిక్కియున్న వేళ సింహంబునైనను-వేమన

చిక్కియున్న వేళ సింహంబునైనను
బక్కకుక్క కరచి బాధచేయు
బలిమి లేనివేళ బంతంబు చెల్లదు
విశ్వదాభిరామ వినురవేమ

భావం - అడవికి మృగరాజు అయిన సిమ్హం చిక్కిపోయి ఉంటే వీధిన పోయే బక్క కుక్క కూడా భాద పెడుతుంది.అందుకే తగిన బలము లేని చోట పౌరుషము ప్రదర్శించరాదు.

కనకపు సింహాసనమున-సుమతీ

కనకపు సింహాసనమున
శునకము గూర్చుండబెట్టి శుభ లగ్నమునం
దొనరగ బట్టము గట్టిన
వెనుకటి గుణమేల మాను వినరా సుమతీ.

భావం - బంగారపు సిమ్హసనములో మంచి ముహూర్త బలమున కుక్కను తీసుకు వచ్చి కూర్చోపెట్టినా దాని గుణము ఎలా మార్చుకోదో అధేవిధంగా అల్పుడుకు ఎంత గౌరవము ఇచ్చినా సరే తన నీచత్వమును వదలడు.

అప్పిచ్చువాడు, వైద్యుడు-సుమతీ

అప్పిచ్చువాడు, వైద్యుడు,
నెప్పుడు నెడతెగక బాఱు నేఱును, ద్విజుడున్
జొప్పడిన యూర నుండుము,
చొప్పడకున్నట్టి యూరు సొరకుము సుమతీ.

భావం -అవసరమునకు అప్పు ఇచ్చు మిత్రుడు,రోగము వచ్చినపుడు చికిత్స చేయుటకు వైద్యుడుని,ఎప్పుడును నీరెండక ప్రవహించు నదియు,శుభాశుభ కర్మలు చేయించు బ్రాహ్మణుడును ఉన్న ఊరిలో ఉండుము.ఈ సౌకర్యము లేని ఊరిలో ఉండకుము.

అక్కరకురాని చుట్టము-సుమతీ

అక్కరకురాని చుట్టము,
మ్రొక్కిన వరమీన వేల్పు, మోహరమునదా
నెక్కిన బాఱని గుఱ్ఱము,
గ్రక్కున విడువంగవలయు గదరా సుమతీ.

భావం -అవసరమయిన సమయములో ఆదుకోని చుట్టము,ఎంత ప్రార్దించినా వరమియ్యని దేవతా,మంచి యుద్దసమయములో తాను చెప్పినట్టు పరుగెత్తని గుర్రములని వెంటనె విడిచిపెట్టవలెను.

ఆపదైన వేళ నరసి బంధుల జూడు-వేమన

ఆపదైన వేళ నరసి బంధుల జూడు
భయమువేళ జూడు బంటుతనము
పేదవేళ జూడు పెండ్లాము గుణమును
విశ్వదాభిరామ వినురవేమ

భావం - ఆపదల్లొ చిక్కుకున్నపుడు సహాయపడేవాడే భందువు.భయముతో ఉన్నపుడు ధైర్యం చెప్పేవాడే మిత్రుడు.కటిక బీదరికంలోనైనా భర్తను గౌరవించేదే భార్య.

ఎలుగుతోలు తెచ్చి యెన్నాళ్ళు నుదికిన-వేమన

ఎలుగుతోలు తెచ్చి యెన్నాళ్ళు నుదికిన
నలుపు నలుపేకాని తెలుపు కాదు
కొయ్యబొమ్మదెచ్చి కొట్టిన పలుకునా?
విశ్వదాభిరామ వినురవేమ

భావం - ఎలుక తోలు తెచ్చి ఎన్ని సార్లు ఉతికినా దాని సహజసిద్ధమయిన నలుపు రంగే ఉంటుంది గానీ తెల్లగా మారదు.అలాగే చెక్కబొమ్మ తెచ్చి దానిని ఎన్ని సార్లు కొట్టినా సరె మాట్లాడదు.(దీని అర్ధం ఎమనగా సహజ సిద్ద స్వభావాలను మనము ఎన్ని చేసినా సరే మార్చలేము)

పెట్టి పోయలేని వట్ట్టి నరులు భూమి -వేమన

ఇనుము విరిగెనేని యినుమారు ముమ్మారు-వేమన

ఇనుము విరిగెనేని యినుమారు ముమ్మారు
కాచి యతుకనేర్చు గమ్మరీడు
మనసు విరిగినేని మరియంట నేర్చునా?
విశ్వదాభిరామ వినురవేమ

భావం - ఇనుము విరిగితే దానిని రెండు మూడు సార్లు అతికించవచ్చు.కానీ అదే మనిషి మనసు ఒక సారి విరిగితే(అంటే ఏదైనా విషయం వల్ల మనసు నొచ్చుకుంటే)దానిని మరళా అతికించుట ఆ బ్రహ్మ దేవిని వల్ల కూడా కాదు.

అనగ ననగ రాగ మతిశయిల్లుచునుండు-వేమన

 poem:
అనగ ననగ రాగ మతిశయిల్లుచునుండు
తినగ తినగ వేము తీయగనుండు
సాధనమున పనులు సమకూరు ధరలోన
విశ్వదాభిరామ వినుర వేమ.
భావం - పాడగా పాడగా రాగం వృద్ది అవుతుంది.తినగా తినగా వేపాకు కూడా తియ్యగా ఉంటుంది.అలాగే దృడ సంకల్పంతో పట్టుదలతో చేపట్టిన పని చెయ్యగా అది తప్పకుండా సమకూరుతుంది.

ఆత్మ శుద్దిలేని యాచార మదియేల-వేమన

ఆత్మ శుద్దిలేని యాచార మదియేల
భాండ సుద్దిలేని పాకమేల
చిత్తశుద్దిలేని శివపూజ లేలరా
విశ్వదాభి రామ వినుర వేమ

భావం - మనసు నిర్మలంగా లేకుండా దుర్బుద్దితో చేసే ఆచారం ఎందుకు ? వంట పాత్ర శుభ్రంగా లేని వంట ఎందుకు ? అపనమ్మకంతో దురాలోచనతో చేసే శివ పూజ ఎందుకు ? (ఇవన్నీ వ్యర్ధ అని వేమన భావన).

గంగిగోవుపాలు గరిటెడైనను చాలు-వేమన

గంగిగోవుపాలు గరిటెడైనను చాలు

కడివెడైననేమి ఖరముపాలు

భక్తికలుగు కూడు పట్టెడైననుజాలు,

విశ్వదాభిరామ వినురవేమ!

తాత్పర్యం : పవిత్రమైన ఆవు పాలు గరిటెడైనా చాలు

                కడవ నిండా గాడిద పాలు ఉన్న అది వృధా

                భక్తితో చేసిన వంట, పెట్టిన భోజనము సంతృప్తినిస్తుంది

Gangi govu paalu garitadainanu chaalu

Kadivedainanemi kharamu paalu

Bhakti kalugu koodu pattedainanu chaalu

Viswadhaabhiraama Vinura Vema!

Meaning : A ladleful of a Sacred cow's milk is enough

               Of what worth is even a potful of donkey's milk

               Even a little food given with respect is sumptuous

               Beloved of the Bounteous, Vema, listen!

అల్పుడెపుడు పల్కు ఆడంబరము గాను-వేమన

Alpudeppudu palku adamburamu ganu

Sajjanundu palku challaganu

Kanchu moginatlu kanakammu mroguna

Viswadhaabhiraama Vinura Vema!

Meaning : A mean(low) person always speaks pompously

A good person speaks softly

Does gold reverberate the way brass does?

Beloved of the Bounteous, Vema, listen!

అల్పుడెపుడు పల్కు ఆడంబరము గాను

సజ్జనుండు పల్కు చల్లగాను

కంచు మ్రోగినట్లు కనకంబు మ్రోగునా

విశ్వధాభిరామ వినుర వేమ!

తాత్పర్యం : నీచుడు ఎప్పుడు గంభీరంగా మాట్లాడతాడు, సజ్జనుడు (మంచి వాడు) ప్రశాంతంగా మాట్లాడతాడు .  కంచు మోగినట్లు బంగారం మోగదు కదా.

ఉప్పు కప్పురంబు నొక్క పోలిక నుండు-వేమన

ఉప్పు కప్పురంబు నొక్క పోలిక నుండు
చూడ చూడ రుచులు జాడ వేరు
పురుషులందు పుణ్య పురుషులు వేరయా
విశ్వదాభిరామ, వినుర వేమా

తాత్పర్యం : ఉప్పు కర్పూరం చూడటానికి ఒకేలా కనిపిస్తాయి,  కాని వాటి రుచులు వేరు, అలాగే మనుషులంతా ఒకే విధంగా కనిపించిన అందులో మంచి వారు వేరు.


Uppu Kappurambu nokka polika nundu
Chooda chooda ruchulu jaada veru
Purushulandu Punya purushulu veraya
Viswadhaabhiraama, Vinura Vema

Salt and camphor look alike With familiarity, the paths of their taste is different Among men, virtuous people stand apart Beloved of the Bounteous, Vema, listen!